ชื่อไทย
โมกมัน
ชื่อท้องถิ่น
มูกน้อย มูกมัน (น่าน)/ โมกมันเหลือง (สระบุรี)/ มักมัน (สุราษฎร์ธานี)/ โมกน้อย (ทั่วไป)/ เส่ทือ แนแก แหน่แก (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
ชื่อสามัญ
Ivory/ Darabela
ชื่อวิทยาศาสตร์

Wrightia arborea (Dennst.) Mabb.

สกุล
Wrightia
สปีชีส์
arborea
ชื่อพ้อง

Beaumontia wallichii (A.DC.) Walp.

ชื่อวงศ์
APOCYNACEAE
กลุ่มพรรณไม้
ไม้ยืนต้น
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น ไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูง 8-20 ม. ลำต้นเปลาตรง เปลือกต้นสีครีม ถึงน้ำตาลอ่อน แตกเป็นร่องตามยาว มีรูอากาศสีขาวกระจายทั่วไป ทุกส่วนมีน้ำยางสีขาว เนื้อไม้สีขาวอมเหลือง เรือนยอดเป็นรูปกลมทึบ

ใบ ผลัดใบ ใบเดี่ยวเรียวตรงข้าม ใบรูปรีแกมขอบขนาน กว้าง 3-6 ซม. ยาว 7-14 ซม. โคนใบมน ปลายใบเรียวแหลม เนื้อใบบาง ขอบใบเป็นคลื่น ก้านใบยาวประมาณ 0.5 ซม. เส้นใบ 10-12 คู่ ใบแก่สีเขียวสด และเปลี่ยนเป็นสีเหลืองก่อนหลุดร่วง หลังใบสีเขียวเข้ม มีขนสั้นปกคลุมหนาแน่น ใต้ท้องใบสีเขียวอ่อน มีขนสั้นปกคลุมหนาแน่น

ดอก ดอกช่อ ดอกออกตามปลายกิ่ง ยาว 4-7 ซม. ดอกมีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยง 5 กลีบ เชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว 2-3 มม. ปลายแยกรูปขอบขนานแคบ หรือรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน กลีบดอกสีขาวหรือสีครีม 5 กลีบ เวียนซ้าย หลอดกลีบดอกยาว 3-7 มม. กลีบแยก 8-16 มม. มีรยางค์สีขาวหรือชมพูอมส้ม อยู่ถัดจากกลีบดอกเข้าไปด้านใน เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดอยู่ใกล้ปากหลอด อับเรณูสีเหลืองส้มจรดกันเป็นรูปกรวยรอบก้านเกสรเพศเมีย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ภายในแบ่งเป็น 2 ช่อง

ผล ผลรูปทรงกระบอก เส้นผ่าศูนย์กลาง 8-15 ซม. ยาว 10-20 ซม. ฝักสีน้ำตาลมีรูอากาศสีขาวจำนวนมาก ฝักมีรอยต่อตามยาวของฝักทั้งสองด้าน

เมล็ด รูปรี ยาว 1.0-1.5 ซม. ปลายข้างหนึ่งมีขนขาว

สภาพนิเวศ
กลางแจ้ง
สภาพนิเวศวิทยา

พบตามป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณทั่วไป ที่ความสูงจากระดับทะเลปานกลาง 400-600 ม.

ถิ่นกำเนิด

เอเชียเขตร้อน-เอเชียเขตอบอุ่น

การกระจายพันธุ์

ประเทศไทยและในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

การปลูกและการขยายพันธุ์

ปักชำ ตอนกิ่ง เพาะเมล็ด

ระยะเวลาการติดดอก
พฤษภาคม-มิถุนายน
ระยะเวลาการติดผล
สิงหาคม-ตุลาคม
ประเภทการใช้ประโยชน์
สมุนไพร,พืชให้ร่มเงา

ราก รักษาวัณโรคแรกเริ่มที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ แก้ลม แก้ลมที่เกิดเรื้อรัง ลมสันดาน รักษางูกัด

เปลือกต้น รักษาธาตุไฟให้เป็นปกติ ช่วยบำรุงธาตุทั้งสี่ให้เจริญ เจริญอาหาร แก้บิด ถ่ายเป็นมูกเลือด ช่วยทำให้ประจำเดือนมาตามปกติ รักษาโรคไต แก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย ฆ่าเชื้อคุดทะราด เชื้อรำมะนาด

ใบ รักษาวัณโรคแรกเริ่มที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ ขับเหงื่อ แก้ท้องมาน แก้ตับพิการ ขับน้ำเหลืองเสีย

ผล แก้ฟันผุ ช่วยฆ่าเชื้อรำมะนาด

แหล่งอ้างอิง

ศูนย์ความหลากหลายทางชีวภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย. 2555. พรรณไม้ในมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย. พิมพ์ครั้งที่ 1. เชียงใหม่ ดอคคิวเมนทารี ดีไซด์ จำกัด. เชียงใหม่. 315 น.

Kew Science,The Royal Botanic Gardens. “Wrightia arborea”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:82831-1 (29 ตุลาคม 2559).

ThaiHerbal.org. 2015. “โมกมัน”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://thaiherbal.org/2185 (29 ตุลาคม 2559).

The Plant List. 2013. “Wrightia arborea (Dennst.) Mabb.”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-214888 (1 กันยายน 2560).

รายการรูปภาพ

กลับหน้ารายการพรรณไม้