ชื่อไทย
ชาข่อย
ชื่อท้องถิ่น
จ๊าข่อย (ภาคเหนือ)/ ชาข่อย ชาฤๅษี (ภาคกลาง)/ กาน้ำ ชาญวน (กรุงเทพฯ)/ ผักดุก ผักดูด (ประจวบคีรีขันธ์)/ ชาป่า (ปัตตานี)
ชื่อสามัญ
Wild tea
ชื่อวิทยาศาสตร์

Acalypha siamensis Oliv. ex Gage

สกุล
Acalypha
ชื่อพ้อง

Acalypha evrardii Gagnep.

Acalypha siamensis var. denticulata Airy Shaw

ชื่อวงศ์
EUPHORBIACEAE
กลุ่มพรรณไม้
สมุนไพร
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น ไม้พุ่มขนากเล็ก สูงได้ถึง 4 ม. แตกกิ่งก้านสาขาจำนวนมาก ไม่มีขน

ใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับแบบวน ก้านใบยาว 1-3 ม. แผ่นใบรูปหอก หรือค่อนไปทางรูปข้าวหลามตัด ขนาดกว้าง 1.5-3.0 ซม. ยาว 4.0-6.5 ซม. ปลายใบแหลมโคนใบรูปลิ่ม ทั้งสองข้างอาจไม่สมมาตร ขอบใบหยักมนคล้ายลูกคลื่นกึ่งฟันเลื้อย เส้นใบเห็นได้ลางๆ เส้นใบข้างละ 4-5 คู่ คู่ล่างสุดออกจากโคนใบ

ดอก ออกเป็นช่อยาวจากซอกใบและบริเวณยอด ช่อดอกยาว 2-5 ซม. แกนช่อมีขนละเอียดปกคลุม ดอกย่อยแยกเพศ ขนาดดอกเล็กมาก สีเขียวอ่อน ดอกเพศผู้ออกเป็นกระจุกเล็กๆ เป็นจำนวนมากทางตอนปลายของช่อ ใบประดับรูปใบหอกปลายแหลม กลีบรองดอก 4 กลีบ รูปไข่ปลายแหลม ขอบกลีบมีขนระเอียดปกคลุม เกสรเพศผู้ 8-12 อัน ก้านเกสรมีขนละเอียดปกคลุม ดอกเพศเมียออกทางโคนช่อ จำนวนน้อย 2-8 ดอก มีใบประดับหุ้ม รังไข่มี 3 ช่อง

ผล ผลเล็กยาว 1-2 มม. เมื่อแก่ แห้งแตกได้

เมล็ด เมล็ดค่อนไปทางกลม เมื่อแก่ผลมีสีดำ

สภาพนิเวศ
กลางแจ้ง
สภาพนิเวศวิทยา

พบได้ในป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบ และป่าดิบเขา พบที่ความสูงจากระดับทะเลปานกลาง 800 ม. ขึ้นอยู่ในสภาพดินทรายหรือหินปูน

ถิ่นกำเนิด

พบครั้งแรกในไทยที่อำเภอบางสะพาน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ชื่อสปีชีส์ตั้งเป็นเกียรติแก่ประเทศไทย

การกระจายพันธุ์

พบตามประเทศ พม่า คาบสมุทรอินโดจีน และคาบสมุทรมาเลย์

การปลูกและการขยายพันธุ์

- เพาะเมล็ด

- ปักชำ

ประเภทการใช้ประโยชน์
สมุนไพร,พืชประดับ

ใบ ชงเป็นชาบำรุงร่างกายให้สดชื่น ยาบำรุงท้อง และย่อยอาหาร บำรุงธาตุ ขับปัสสาวะ แก้น้ำเหลืองเสีย และไตพิการ

ทั้งต้น ใช้พอกศีรษะเป็นยาลดไข้ หรือต้มน้ำอาบสำหรับคนที่ฟื้นไข้ใหม่

แหล่งอ้างอิง

มูลนิธิโครงการหลวง 2552. องค์ความรู้เรื่องพืชป่าที่ใช้ประโยชน์ทางภาคเหนือของไทย เล่ม 1. อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด. กรุงเทพมหานคร. 808 น.

The Plant List. 2013. “Acalypha siamensis Oliv. ex Gage”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-1208 (22 มิถุนายน 2560).

Wikipedia. “ชาข่อย”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://th.wikipedia.org/wiki/ชาข่อย (22 มิถุนายน 2560).

รายการรูปภาพ

กลับหน้ารายการพรรณไม้