ชื่อไทย
เฉียงพร้านางแอ, เขียงพร้า
ชื่อท้องถิ่น
โองนั่ง (อุตรดิตถ์)/ สีฟันนางแอ (ภาคเหนือ)/กวางล่าม้า (ชอง-ตราด)/ กูมุย (เขมร-สุรินทร์)/ แก็ก, องคต, วงคต (ลำปาง)/ ขิงพร้า, เขียงพร้า (ประจวบคีรีขันธ์, ตราด)/ เขียงพร้านางแอ (ชุมพร)/ คอแห้ง, สีฟัน (ภาคใต้)/ เฉียงพร้า, ตะแบง (สุรินทร์)/ ต่อใส้, สันพร้านางแอ (ภาคกลาง)/ นกข่อ, ส้มป้อง (เชียงใหม่)/ บงคด (แพร่)/ บงมัง, หมักมัง (ปราจีนบุรี, อุดรธานี)/ ม่วงมัง (ปราจีนบุรี)/ ร่มคมขวาน (กรุงเทพฯ)
ชื่อสามัญ
<p>Freshwater mangrove tree</p>
ชื่อวิทยาศาสตร์

Carallia brachiata (Lour.) Merr.

สกุล
Carallia
สปีชีส์
brachiata
ชื่อพ้อง

Diatoma brachiata Lour.                                         Karekandelia brachiata (Lour.) Kuntze

Petalotoma brachiata (Lour.) DC.                     Stalagmitis lamponga Miq.

Baraultia madagascariensis Spreng.               Bruguiera nemorosa Blanco

Carallia arguta Koord. & Valeton                    Carallia baraldeia Arn.

Carallia celebica Blume                                         Carallia cerisopsitolia Miq.

Carallia ceylanica Arn.                                           Carallia confinis Blume

Carallia cuspidata Blume                                     Carallia lanceifolia Roxb.

Carallia multiflora Blume                                      Demidofia nodosa Dennst.

Karekandelia calycina Kuntze                            Karekandelia celebica Kuntze

Karekandelia confinis Kuntze                            Karekandelia cuspidata Kuntze

Karekandelia lanceifolia Kuntze                       Karekandelia multiflora Kuntze

 

 

ชื่อวงศ์
RHIZOPHORACEAE
กลุ่มพรรณไม้
ไม้ดอก
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ลำต้น ไม้ต้นไม่ผลัดใบ สูง 25-30 ม. อาจสูงได้ถึง 40 ม. เรือนยอดแผ่กว้างคล้ายรูปร่ม เปลือกแตกเป็นร่อง สีน้ำตาลอมหรือสีน้ำตาลอมเทา มีช่องอากาศกระจายทั่วไป เปลือกในสีส้มอมน้ำตาล กระพี้สีขาว

ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรี รูปไข่ รูปใบหอกกลับ รูปไข่กลับ หรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 2.5-8 ซม. ยาว 5-15 ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม หรือสอบเรียว ขอบเรียบหรือจักฟันเลื่อยถี่ แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเข้ม เป็นมัน ด้านล่างสีอ่อนกว่า เส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน เส้นแขนงใบข้างละ 12-16 เส้น ปลายโค้งจดกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ มีหูใบ 1 คู่ ร่วงง่าย ก้านใบยาว 0.4-1.5 ซม. 

ดอก เป็นช่อดอกแบบช่อกระจุกสองด้านแยกแขนง ออกตามซอกใบ แต่ละช่อยาว 1-6 ซม. มีดอกจำนวนมาก ดอกบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-0.7 ซม. ใบประดับ 2-3 ใบ โคนเชื่อมติดกันคล้ายถ้วยกลีบเลี้ยง กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5-8 แฉก รูปสามเหลี่ยม ยาว 0.3-0.5 ซม. กลีบดอก 5-8 กลีบ แยกกัน รูปพัดหรือรูปค่อนข้างกลม กว้าง 0.1-0.2 ซม. ปลายหยักเว้า โคนคอดคล้ายก้าน เกสรเพศผู้ 10-16 เกสร ยาวไม่เท่ากัน  อับเรณูสีเหลืองนวล รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี 5-8 ช่อง แต่ละช่องมี 2 ออวุล ติดห้อยลง ยอดเกสรเพศเมียรูปคล้ายจาน ขอบหยักเป็นพู 5-8 พู 

ผล แบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5-1 ซม. ผลอ่อนสีเขียว เปลี่ยนเป็นสีส้ม สีแดง สุกเต็มที่สีม่วงคล้ำ เป็นมัน ปลายผลมีกลีบเลี้ยงติดทน  

เมล็ด รูปไตสีน้ำตาลเข้มหรือสีดำ มีเยื่อหนาสีส้ม รสเปรี้ยวอมหวาน รับประทานได้

สภาพนิเวศ
กลางแจ้ง
สภาพนิเวศวิทยา

พบตามป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขาระดับต่ำ พบบ้างตามป่าเบญจพรรณแล้ง ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางได้ถึง 1,300 ม.

ถิ่นกำเนิด

มาดากัสการ์ อินเดีย เนปาล บังกลาเทศ ศรีลังกา จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และออสเตรเลีย 

การกระจายพันธุ์

ในประเทศไทยพบได้ทั่วไป ในต่างประเทศพบที่มาดากัสการ์ อินเดีย เนปาล บังกลาเทศ ศรีลังกา จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และออสเตรเลีย 

การปลูกและการขยายพันธุ์

ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดหรือตอนกิ่ง

ระยะเวลาการติดดอก
ธันวาคม-กุมภาพันธ์
ระยะเวลาการติดผล
กุมภาพันธ์-เมษายน
ประเภทการใช้ประโยชน์
สมุนไพร,พืชประดับ,พืชให้ร่มเงา

ปลูกเป็นไม้ประดับและให้ร่มเงา

ลำต้น ฝนน้ำกินแก้ไข้ ต้มน้ำดื่มบำรุงร่างกาย เป็นยาเจริญอาหารสำหรับสตรีหลังคลอด

เปลือกต้น มีรสฝาดเย็น แก้ไข้  แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับเสมหะ และโลหิต ปิดธาตุ สมานแผล แก้บิด แก้พิษผิดสำแดง 

ผลสุก มีรสเปรี้ยวอมหวาน รับประทานได้

แหล่งอ้างอิง

ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. 2553. “เฉียงพร้านางแอ”. [ระบบออนไลน์]. http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=218 (15 กันยายน 2560).

สรายุทธ บุณยะเวชชีวิน, ยุทธการ จำลองราช, รุ่งสุริยา บัวสาลี และไพรัช ระยางกูล. 2559. ต้นไม้ ป่า ห้วยขาแข้ง. บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), กรุงเทพฯ.

สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้. “เฉียงพร้านางแอ”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://biodiversity.forest.go.th/index.php?option=com_dofplant&view=showone&id=72 (15 กันยายน 2560).

สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “เฉียงพร้านางแอ”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: http://www.dnp.go.th/botany/detail.aspx?words=เฉียงพร้านางแอ&genus=Carallia&species=brachiata&author=(Lour.)%20Merr. (15 กันยายน 2560).

National Parks Board. 2013. “Carallia brachiata (Lour.) Merr.”. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มา: https://florafaunaweb.nparks.gov.sg/special-pages/plant-detail.aspx?id=2781 (15 กันยายน 2560).

POWO (2019). Plant of the World Online. Facilitated by the royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet, https://powo.science. kew.org/. Retrieved 26 september 2022.

TPL. 2013. The Plant List Version 1.1.Published on the Internet; Available Source: http://www.theplantlist.org/ (accessed 1st January), September 26, 2022.

รายการรูปภาพ

กลับหน้ารายการพรรณไม้